Umman Caalamti nukurul geytimta Xishmale yi sacul kee sacoolak salaam kee maaxiyod tannawna, abtan ciyyod yakkeedo nasre kee sarigalla sinah duumuta. Katas-isheh urhurh kaxani dhalta kab sinah isho ixiggireh aniyomhi sabbatah, sinni waqhteeko dago daqhaayiq yoh toxoynih ta kutub taqhrawoona sin arxibisha. Ta kutub unkoh ziyaaritteenih sinni mablo yoh taxawna gabbaaceh sinah deecima.
Amaa kutubti uulal sin isho.
LAMMA FARDI, INKI GEDDADDE
Cali kee Xanaan ak yan lamma kaxantoolit doolat shuqhledde inki maktabadde ten gufeh, sinni lillah sinni xiyaw takhdume kaxantolit kinon. Xanaan casa dherh maso le carha-mece barhä kinni. Kuxuluh yidifdifiinimih iggid lamma inti, tablo basak-yarhxe san, yokkoli fugut koh ishsho ishisha kaatimih iggid tee lamma wagaba, kimis-tarhxe gedda baradah iggid agaagite tee ikok, amaye balih dhasol ooba tee gacas adde osseh malaykat misle le barhä kinni. Xiyaw bukal le xishma kee qeera inkoh amayel marta xiyaw kee kimbiro raacekkah akah tashhide. Ishe ta ginale tiyä tekkemko Cali kela aaxibar leya? Calit miyaatiino taarhagoona hamberetamak tannawna kitiinimhi sabbatah, ka uulal bee sin isho.
Cali tablo basak-yarhxe dite xeela. Xanaanko 4 iggidah ak beya, cumreh 32 aba asportih siraaxime mece rooxe le gombo kinni. Kaa dhedhdhan yakkeedo, mitro kee 70 senti-meter yakke. Xaalah yakko ishi shuqhlih bukal le Xishma, amaye balih ishi zoobitlih leya maxabba sinni intih ed garaye mari yashhidin xaqqe kinni. Cali kee Xanaan kaxanod affara iggida sugte, rummah basak-yarhxe kaxantoolit kinon.
Amaa el maran daafol tenad waanishinnexe mari dago mara kinon. Usun tillaabishan kaxani xayaat filmidde yekkeh maarhige, baarholle tumbulluwem maki; kaxanol ta ginale basak-yarhxe xayaat tillassam nabra abeenih xaqqe xalaali araxah yakattin ged tillaabishoona len xayaat koh yambulluwe ged, afcaadooko ku ayshiinishan. “Yokkoli ta ginale xayaat noh yammaro” yaanah sinni qalbeeko duumuttam xadde malooni. Yalli yisliceh koh yaxaw kiyah tittiminniyeh koh agaagittam mitane. Cali kee Xanaan kaxanooko xadaaral tillawna abaseenimhi sabbatah, Cali xaqqi araxah Xanaan dhaltoyya esseriteh: “Ku guftoo” ak yen. Liisho abeenih marcah yakkeedo bar yigricin. Sinni shuqleeko curfen akah yimsimmixeh urayeh gubal aganal yoona erherhishen.
Wulim ak tanqusemko yaththarrafoona mango heeliyoytad yanin hanih, marcako 21 lellectiya racte ged, Xanaan nabsi ak laxuuseh caafiyat makaano yedeyin. Xanaan maskiina, af kee sanko biilo tootokeh mangum tedeeqhe. Amaa Asbidaali manaboyti meceetih ten yaarhigemhi sabbatah, ishedde tanemih meceetih ishe kee ishi zoobitih umman gada ak gaxeenih aalih yundufulin. Xanaan Laxuu mango marmarak sarrah kanserih tindhibbirheh tanem yimidhdhige. Doktoor ten gondo cilleh yaarhigemhi sabbatah, mangum akah xazzanowe. Ta caynah laxuuh yindhibbirheti rabi kee rabit idhdha kinam meceetih yaarhigemhi sabbatah raxmattat dhiimo lamma dhabanal ak obte. Cali ukum-ayih marcat cidmeh warqat akah dhidhiyeh yinemhi sabbatah, ten marcaako 21 lellectiya ak raacem meceetih kinni yaarhigem. Amaa tee laxu aye kinam akah warisho miraacin kinamhi sabbatah, teeko Cali yayshe, amaa ged te marmarah mawco Calik yowwa ishi rooxeelih abaase. Calih akah deecimeh tee laxua aye kinam akah warishe.
Cali akkayi yanemko inkim sorheh, weecah ishi dhiimod cakalite. Cali wac-yerhxeh: “Daktoor! aaginah tah yok ta? Taye takkem maki; mish ni marcah lellec anda kinam koh warisheh cidmet warqat ku migufinnaho doctor?! Doktor sik yok marhxin; radde yoh edebba.
Daktoor!” ak yerhxe. Daktoor lel: “Cali ihdii-erhex; imaanko mawcin: ‘Rabbi shifa alle oobishoo’ teyyaako duca akah ab. Akah naxaye diwa meceetih beytemko urto kinni. Qiyar giye waytemko, iroh tedeeh tatxakkamo warqat sinah naktabo kino. Ishe raja tagraco dhictamhi sabbatah teyyah akah miwarishin” yerhxeh, Calih mango fawo akah yoxoye.
Cali: “Daktoor; Xanaanah taye akah meedda. Yaaret Rabbi yoyyal oobisheh yakkeedo” ak yerhxe; dhabanalle obte dhiimo zuukak. Daktoor lel: “Cali amah min; agiro tik. Niya micidin. Ta lamma max tucrufemko, tee nayyaaco kino” yerhxeh kaa aydukumuseh kaa sukukuwe.
Xanaan yekkemko, marca aaginah tillaytam kee aaginale xadaar tillaasoona leenimko bextih aki xisaab amod ak miyine. Cali yekkemko, xisaab sabbatah ishe oddooniyal anih xazan kee baazin yekke. Daktoor marcat lellec kab-yem yeerhegemhi sabbatah yawcoona akah yesxesse. Daktoor Xanaan laxuu mangum kaa yisxizineh barti dhin wayemko maddaxit baxuuro abaaso lamma lellec ak raaceh yine.
Cali kee Xanaan marcah unkoh abo wulud teketteh farxed yanin. Ulaa-ulah marta xiyaa farxi ten yesgelleh tillaytem xunsuusah, asal kee forxatad maaxen. Cali ishi garbad hayshiiteh kiyah mango shaqhla lii yine. Xanaan yekkemko, aki rooxi tanto yekkeh maarhige xedenti sabbatah abtam aarhigii minanna. “Caqhdi marcat lellecko afti max noh yayshe” yerhxiinih lammik abayshiteenih yiniinimhi sabbatah, lamma tenhi dhaltoyya caqqaada bahiteenih Caqhde akah aben. Caqhde abeenih ummanti ishi-ishi gerha kee uraye fanih yedee. Urayi wannun sinni gerhah takke laye kee folo yisqirribinih, gerha ed kabbaatan saaca gufteh gubal aganal tam loo li miyiniini. Gombi dik waraddeh kabur aatukih jarudko kudduumah: “Nemeetek ni ubula” aruxih carha micih barhat dikil yemeetin.
Barhat dik yakkeedo, boorhal akah garayeenih laaleytah lamma xiyaa dimbihaanandah digiren. Marcayyi inki ged boorhal oobisheenih: “Arxiba sin dhiicak” yeenih reedol ten arxibishen. Laye kee folo yasqarraboona gubal aganal-yan saacatadde cililishah sugte sayyo deerah yomobbin. Xiyaa tekkemko inkim sodhdheh xankabtoh ed raddem sorhen. Inki waqhti fanal cililo kee deero tekkem mangolenti xeden kee xazan ak yengeegelle. Xanaan ina carshel tamoobbe deero deeren. “Xanaano! Ishi marca xabteh awlal tedee! Waraddi koyya beyoona makiho yemeetinimeee!” yerhxiinih rima afcaadol xiyaak xarhen.
Marcayyi guluuba raz raz ed terhxeh el yinekkeeko uguto taane. Wuli idhdha yakkeedo himma xabeh suge. Dago waqhtek sarrah himma el gaxteh, uguteyaako amaa jinaaza ed tane cared orobeh: “Xannu” yerhxeh wajheeko sareena ak faakeh tee bukal weecah: “Xannu kaafi ni marca maka” yerhxeh bukal xinziqh-yerhxeh ak weece. Cado xaylah uguseenih lamma masangaledde ak gaxeenih iroh kaa yeyyeecin. Farxeh tekette xiyaa xazanadde asse.
Daktoor, Yallih amre kinni haya amaa ten marcah lellec rabto lem aarhigii yine. Laakin amaa sirre Calih gantih miwarisho.
“Ku marcah lellec ku rabi kinni” yaanam mangum el tisriye. Saacat xiyak aame wayoo, waraddeh radde xiyaa qabri faraacoh ifaaren. Tee marcah tinqirribe macaasha tee rabid asse. Cibna barhi dik sukuukuyto tinqirribe tee dhaltoyya niiroh ak gaxinnixe dik tee sukukuwen. “Hoo” arhxih ifarte waradde yakkeedo, shum ak bade zizzaale yekkin. Uma saacatko ni raacisho sin raacisho!
Xishma le sacul kee sacoolak, ta kab sinah isheh suge urhurh kaxani dalti talle abayshimeh yane.
Gaab yoh isho
Maxmuud Dawud
Maa shaa Allah, sin dhic lem noh tammangoo! Bask-tan!