Ab Saalix wuli cindhaa dikille sinne kee sinni xawazlih maraa yinin. Ab Saalix sinni xawazlih wagro erherhishan gedda digirti xibarah kinni erherhishaa yiniinim. Sinni xalaalentah deeciman gedda, akah deeciman migac yakkeedo lii yinin. Amaa migac lel ten irrooko tamaa riish kin Saalix kii yine. ‘Saalix Ina‘ yan migacah lel ten deecsiitaa yinin. Xishmaako uguttamah cadur kinni: “Raxma” ak yerhxiinih miyaarhigiini.
Wuli maxko tiyah, Ab Saalix kee Saalix ina, irri akko ifaareh yane caredde ulah raacen. Ab Saalix waanit erherh akah yakko yeenih Saalix inak: “Oobbay Saalix ina, amcallii tane akkale?” ak yerhxin, mususuu-arhxik. Toye yoobbin Saalix ina lel ibbirh-isheenih: “Ab Saalix aahayi maxteeni? Emcel mayyok, ‘Temcelle’ yok mina. Inkoh dingil kee gufaak makihooki nanem! Baarrino maliyooki, ‘Baarroyte’ yok marhxina” ak yerhxin.
Taye yoobbin Ab Saalix: “Dingil kee gufaa kod yekke kkkk! Amaa bahteh tane gufo kee dinaagilidde kulux-arhxii mitane? Yoo kee koohim emcel kinnik, emcelik, ‘Emcel maki’ ak marhxinaaki kamboh, ‘Tooba kee maqhfira noh yaxawo’ terhxeh, ishi gufoo kee dinaagilidde kulux-edhdhex Saalix ina” ak yerhxin. Saalix ina, Ab Saalix baaheh yane irrok, ‘Gufoo kee dinaagil’ yerhxin gedda basak adde marhxinna. Ab Saalixik lel: “Ni irri! Ta irri, zabul makiho kinoonim Ab Saalix?! Aahayi maxteeni kaafa?!” ak yerhxin. Ab Saalixidde, ‘Zabul’ yarhxinikke basak adde maarhxinna. Dagum laclaac-yerhxin Ab Saalix. “Table gufoo kee dinaagilik irro ak tarhxe?! Dhictemko galedde hayteh, ‘Ururuu-ishit beceeri maxzal koh dharmo kiyok!’ Tamah akah teh kinni, gombole kee sayto irri ciyyo abaa yaniinim! Table gufoo kee dinaagilik, ‘Irro’ ak marhxin, asac-akke” ak yerhxin.
Taye toobbe Saalix ina adde raddem sorhen. Agaagalle ak tine layeko fuut-yerhxiinik lakalle: “Ab Saalix ni irri caynishak masuginnooni, tayek sarrah macaynishaana. Carsi yekkemko umbukaa noohi carsa kinni. Mece carsah carsimeenih mecelle yewciinimko umbuka noohi xeden kinni. Carsi ak yoomeh, umalle yewciinimko lel umbuka noohi xazan kinni. Carsi inki yoyya miyable, lemille carrishitaa nane. Sarrah lel Ab Saalix carisha irri umalle miyawciini! Iyyinam beyoonak. Ab Saalix mecel noh yawcoonaaki, inkidde akah dhaacinoo ” ak yerhxin. Ab Saalix mususuu-yerhxiinih: “Saalix ina, nagaa kinnik zibolle ifaarah oroba yoyyaalih irri carsih agagsa xabsitaaki, koolih wagro yibbirhiinimko ciyyo kinni biyashshiitanam. Ifarno linok lee qurse noh uxuu. Ciyyo yok badaahittek kamboh ifaaro liyok” ak yerhxin, natsala guri sunkuuko mizgi sunkulle cidak. Saalix ina lel qurse akah yoxoynih ciyyoh ten sukuukuwen.
Ab Saalix kee Saalix inah riish yakke Saalix, carsimeh galli gufekke gufek lakalle, ishi galle balih niiroh kayyah takke tiyä doorito erherhisheh yine. Wuli kunaanille inti cideh lel kaxanoh yindhibbirheh yine. Saalix dik kaxanooko yemmeege care kiyah mango geyto lii miyiniini. Amaa leyan dagumuh yekkemko xamdishitaa yinin.
Amaa Saalix afcaadodde sayteh tine barhäh dik laakin gadaalit kii yinin. Geytot sabbatah sinneh yakkiinih marah akkii yinin. Saalix yikxineh yine barhäk, ‘Sacaada’ ak arhxii yinin. Sacaada gaddaalitti barhä kinam aarhigik Saalix kaxanoh tee essere. Sacaada, Saalix esseroh bexsiitak, intiiko intidde kulux ak terhxe. Saalix waytooko bextih ak tanqusem male. Cirheeko cirhe leh, umbuka ishi barmeleeko lel wardeh feera gufaa kii yine. Kaa barmaleeko kayyade yaatuketi miyine. Kaa ablinnan sayto lel inkoh afko laye alle baahaanah: “Uma wayto litoh kiyah cirhi kodde yane” yarhxiinih ten malamma yekkeh ten irrih abba yakko mangum duumutak yinin.
Sacaada yakkeedo amaa gondo geyte saytooko tiyä kii sugteh, addadde kaa kaxano walaa suguso kibah laakin, tee essere geddaakoh radde akah tadabbo barhat xoola tee tibbirhe. Yakko kiyah mece raddi akah gaxo kinam, Saalix tee kuluuxaako tee qalbishite. Baxuurusek lakalle lel Sacaada kaa kaxano mancabinnam kee isme gantah kaa kixinam akah cadosse. Amaa akah cadosse lellec Saalix xedenih adde saakke sorhe. Sacaadak lel: “Kaafit lellec aki lelleecaako yoyyah barhsime lellec kinni. Ta saaca gantih aki saacutko barhisheh ablo kiyo” ak yerhxe. Sacaada amaye toobbe gedda xeden nifille aybulluwik mususuu-terhxe. Ten kaxani lel maxko maxalle ziyaadak ziyaade. Yakko kiyah, ramac-yerhxiinih haasawoona dhiicak miyiniini. Sacaada Saalix kaxano taallo kiyah, tee dik kaalih le kaxano yaarhigiinimko mangum mashshiitaa tine. Amaa wagroh caashir geyinnan gedda lel gura-mizgalle kulux-arhxik, daweenalle kinni wagroyshiitak yiniinim. Ammangik asemko ten wagri saacat abrhaako feerak miyine. Ramac-yerhxiinih shaahi alle yaacubiinille haasawoona, Sacaada kixini mitine. Saalix intih kaa tablem busa tee kaxano aylaggii yine.
Sacaada laakin mashshittamko mawcinnaaki, wuli max Saalixlih wagroyshitak, Feere tee sacal waacinah tee yuble. Afti lellec ablinnexe tiya balih ak tillaabe. Ishi lel ‘Yi maballo’ teh akkanih careh gaxte. Feere ten caredde lacin tiya kee xaal sirii yine tiya kinni. Malammit max, kaa sacla Saalixlih daw arhxii tee yuble gedda, biili adde faxeyaako, wac-yerhxeh: “Sacaada!” yerhxeh bukalle sool ak ishite. Inkim sugekkah lel itri xutuk tablendah dhabanalle ak haye. Cari gabolle akah tadiyeekah lel akko abe. Amaa daw aalih arhxii sugte Saalixik lel: “Atu yi saclaalih aye aalih lito? Ishi waytodde kulux-mitaa, yi sacladde kulux-tam? Tayek sarrah sababitteh maarhige, teelih daw adhxii ku maable” ak yerhxe. Saalix caafiyat kee wardeh kaako beya hanik, Sacaadaalih leya kaxanodde kulux-yerhxeh, kaa yoobbeyaako sik-yeh ishi arax ak yedee. Sacaada ardii lel temeeteh coofak caredde orobte.
Coofa tee yublin ina, yi anna Raxma lel: “Kwiinak aye geyteh kinni coofa orobtem? Hiin layko fuut-edhdhex. Kwina hido!” ak yerhxin. Inkim sodhdha inak Sacaada: “Maale yi casiina, yi abba Calit dikih kari yolle yerdeh maka coofak orobem. Ta kari! Aye yodde yublem maarhige. Thiraa yi yayraradde” ak terhxe. Ina lel yekkaliinimille: “Kwiinak kaa tootokeh taarhigeho? Kari tootokemko dheh xiyaa mibiyashshiita maka!” ak yerhxin. Sacaada amayedde takale hashshitteh: “Yoo yoo, yi casiina. Inki max dhacumaatih kaa ootokeh ineh, amayeh yakko kinni, ta kari barhaayti” ak terhxe.
Ina kee Sacaada waani bakekkah, Feere xuruurumutak yemeete. Acrufekkah lel: “Sacaada amo ku farheh anek” ak yerhxeh, ishi qalbedde, ‘Misacadiminki’ arhxik, gooxot gabolle afadde ak tillaabe. Ishi lel gilixih qathqath-arhxik, ishi ferar lel qaracrac-ishak adde katayte. “Defee tamalle” ak yerhxe, kurraa nif tee aybulluwik. Feere umaani male hanik sirii lacna lii yine. Umanna xaylilliyoh kiyah, xeelah dhamxisho dhiica miyine. Sacaada lel saculudde lacin tiyah yaneti kayya kii yinemhi sabbatah mangum ak mashshiitak tine. Agaagalle ak defeyte gedda lel, arharhoh dimbii daga-dagaako adde xarhitte. Feere, Sacaada agaagalle ak defeyte gedda: “Ooba! Tayek sarrah to gomboolih daw-arhxii maki ku able, tamaa daw akah tarhxe lamma lakalle qachamcham ku isho kiyo” ak yerhxe. Gaxisheh lel intit addaako yeyyeeceh, ishi wagubudde arak: “Tii macal maliyo. Sarrah, ‘Yok marhxinna’ tarhxe agiide! Bakeh ane! Ugut nifko yok icrhii” ak yerhxe.
Sacaada radde alle maadabinna. Inki gedda tikxine Saalix tee qalbedde yinemhi sabbatah, uguut-terhxeyaako ak tedee. Kaako tedeeh inalle temeete gedda, yi anna Raxma, Feere andhadhdhaxeya kiyah aye arhxii yinem mabbinnooni. Yaarhagoona lel Sacaadak: “Kwiinak aye kinni Feere ku sacal kok arhxii yinem? Andhadhdhaxta oobbeya kiyah inkim ak mabbiyo” ak yerhxin. Sacaada lel: “Yi casiina Feere yi sacalhi lacna taarhigin makiho? ‘Yi sari kaddih micakalo. Adde awcem waye. Ayeh kinni ta yi saradde macal waytam?’ kinni yok arhxii sugem” ak terhxe. Ina lel: “Tamayeh toyidhdhole andhadhdhaxta? Feere yi barhi barmaleeko Feere tiya yakkok, dhafo male hanih siri lacna le. Anu kwiina, kaa lacnadde kulux-marhxin. Kaa macaanidde kulux-erhex. Macaaniiko takkana ta caredde abtam kayya maka. Kwiinak anu ku xate liyok lee, cakalso yol bahit” ak yerhxin. Sacaada mususuu-arhxik: “Nagaa kinni yi casiina. Yooko fertam maki. Kaa sara inneh cakalisho kiyo” ak terhxeh akkanih sari cakalsodde sayte.
Saalix , Feere agaagalle ak tsafuce Sacaada intiiko intille ak tedeeh, shaqhlat sabbatah defeya gedda kee uguta gedda akkii yinemko, gondo yaarhago Sacaadalle talafoon abe. Sacaada sari cakalsodde tinemhi sabbatah mabaayil (mobile) andhaxtem mabbinna. Sacaadat ina lel agaagalle ak sugeenih yooqhocin. Saalix: “Halaw!” yerhxe gedda, dhaw adde yimbiddileh, Sacaada makinam seleyaako, yemlelekke tiyah yammangado: “Yi abba Axmad dik kinni? Yi abba Axmad farheh ine” yerhxeh esserime. Sacaadat ina kin yi anna Raxma lel: “Maale, maale!” ak yerhxin. Saalix: “Yolle mabbarhina. Yi abba Axmad dikih nibro akkalii kinnik sinalle abem. Yi eseemexa!” ak yerhxe. Sacaadat ina yi anna Raxma lel Awlih Ahmad dik kinam gantah kaa esserimekkah: “Inkim male kwannak! Umantiyaako takkem kinni” yerhxiinih mabaayil alifen.
Malammit af kataa…..
- ‘Sacaadat talafuun aki numa akah tibbirhe Saalix, Sacaadat shaqhla dhiico kinni?
- Ab Saalix kee Saalix ina ta gondo yeerhegiinimko aye yarhxoona kinni?
- Saalix kee Feeret fanadde aye takko kinni?
- Saalix kee Sacaadah kaxani alle bakito kinni?’
tarhxem kee aki esseror malammit af noh yadabbo kinnik, ni katattaanta. Aallinnan mablo lel ta guba tane mablot araxah ni guddussoon dhictan.
Gaab noh isho.
Tuktubem: MAXAMMAD AMAAN SULEYMAAN